Rusya’nın radarında olan bir gazete
Vassyl, kuzeydoğu Ukrayna’nın parçalanmış yollarında haber dağıtmadan önce, Zolochiv’den habercilik yapmak için yıllarını harcadı. Gençliğinde şiir yazdı, Kharkiv’de üniversitede edebiyat okudu ve 20 yaşında yerel Zolochiv gazetesine katıldı. 31 yaşında, bölgedeki yolsuzlukları araştırdığı Çevre Koruma ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı’nda çalışmaya başladı. On yıl sonra haftalık gazeteye geri döndü.
“Gazetecilikten başka bir şey yapmayı hayal edemiyorum” diyor.
Vassyl, gazetesinin 2017’de millileştirilmesinden vazgeçilen ilk gazetelerden biri olmasından gurur duyuyor. Vassyl, Ukrayna yerel gazetelerinin özelleştirilmesine izin veren mevzuatın hazırlanmasına yardımcı oldu; bu adımın devlet baskısını azaltmak ve editoryal bağımsızlığı korumak için gerekli olduğunu gördü.
Savaş boyunca yerel siyasi yolsuzluğu araştırmaya devam etti, ancak odak noktasının çoğunun savaşa kaydığını kabul ediyor.
“Rusya bizim iç bölünmelerimizden besleniyor. Kendi otoritelerimizden hesap sormak işimizin bir parçası olsa da şu anda önceliğim düşmanın yalanlarına karşı koymaktır” diyor.
Rus dezenformasyonuna karşı mücadele onun hayatını birçok kez riske attı.
5 Nisan 2022’de sabah 9.30’da iki Rus bombası haftalık gazetenin haber odasına isabet ederek, içinde bulunduğu 140 yıllık binayı kısmen yok etti. Vassyl normalde o sırada masasında oturuyor olurdu ama o gün normalden daha uzun süre yatakta kaldığı için kurtulmuştu.
“İşe geç kalıyordum… Önceki gece arkadaşlarımdan biriyle partiye gittik ve çok berbat votka içtik” diyor karanlık bir kahkahayla. “Savaş zamanı, alkolün kalitesi çok kötü ama elimizdeki tek şey bu.”
“Beni kurtaran da bu oldu. Genellikle erken uyanırım ama akşamdan kalmaydım.”
Nihayet harekete geçip bir arkadaşıyla birlikte yürümeye başladığında üzerinden iki top mermisi geçti.
“Yarım saniye sonra her şey patladı.”
Şans eseri o sırada haber odasında kimse yoktu. Vassyl’in eski masası üç yılı aşkın bir süre sonra hâlâ enkazla kaplı ve o da şanslı bir şekilde kaçtığını biliyor.
“Odadaki şarapnel izleri göz önüne alındığında ölmüş olurdum” diyor.
Haber odası 10 kez hedef alındı (ikisi toplarla, sekizi güdümlü hava bombalarıyla) ve en son saldırı 2025 baharında gerçekleşti.
Savaşın başında Kremlin haber kaynakları Vassyl’in dezenformasyonun yayılmasından sorumlu olduğunu iddia etti.
Vassyl ironik bir şekilde, “Görünüşe göre bir propaganda kanalı işletiyorum” diyor. “2022’de Rus devlet televizyonu, beni yanlış bilgi yaymak için köylerinden birine yasa dışı olarak girmekle suçlayan bir rapor yayınladı.
“Ben oraya hiç gitmedim. Savaşın başlangıcından bu yana yaptığım şey, nereden geldiklerini göstermek için yere gömülü füze kalıntılarını belgelemekti.”
Füze kalıntılarının kökeninin izini sürmek, Rus saldırılarının savaş suçu veya uluslararası hukukun ihlali olduğunu ortaya çıkarabilir.
Vassyl, “Haber odamın hedef alınmasının nedeni bu çalışmadır” diyor.
2022 işgali ve Harkov’daki matbaasının bombalanmasının ardından gazetenin yayını neredeyse altı ay süreyle durduruldu. Rus kuvvetlerinin yaklaşması Zolochiv’den birçok kişinin en azından geçici olarak daha güvenli bölgelere kaçmasına neden oldu. Ancak Vassyl kalmayı tercih etti.
Ailesini batı Ukrayna’ya nasıl gönderdiğini ve ardından memleketini saran yıkımı belgelemeye başladığını anlatırken, “Kalmak ve tanıklık etmek zorundaydım, ancak sevdiklerim de tehlikede olsaydı bunu yapamazdım” diyor.
O sırada düşman kuvvetleri 10 km’den (6,2 mil) daha az uzaktaydı. Telefonuyla bombalamaları, sivillerin tahliyesini ve yıkılan binaları görüntüledi.
“Gördüklerimi kendi gözlerimle filme almasaydım bunu kim yapardı? Çok uzak bölgelerde yaşıyoruz. Başımıza neler geldiğini dünyaya göstermem gerekiyordu.”
Vassyl, daha fazla kişiye ulaşmak için YouTube ve sosyal medyada yayınladığı videoları nasıl düzenleyeceğini kendi kendine öğrendi.
Halen öfkeli bir şekilde, “Ruslar komuta noktalarını veya tank tamir tesislerini vurduklarını iddia ediyorlardı” diyor. “Gerçekte konut binalarını, hastaneyi ve anaokulunu vuruyorlardı.”
Ukrayna ordusu Zolochiv yakınlarındaki ilk köyleri özgürleştirmeye başladığında Vassyl, altı aydır haber erişiminden mahrum kalan bölgelerde haber erişimini yeniden sağlamaya kararlıydı. Yeni bir matbaa buldu ve işe koyuldu.
Gururla, “Bu kırsal alanlarda genellikle güvenilir bilgi için alternatif bir kaynak bulunmuyor. İnsanlar bize güveniyor ve biz de bundan vazgeçemeyiz” diyor.
Haber odasının iki üyesi uzaktan çalışmaya geri dönerken, gazetenin muhasebecisi Kostyantyn Neoneta da Vassyl gibi Zolochiv’de kaldı.
Kasabada her hafta bisikletle gazete dağıtan Kostyantyn, “Ayrılmak istemedim” diyor. “Burada diğer şehirlere göre çok daha faydalı olduğumu biliyordum.”
Rus sinyallerinin insanların evlerine sızdığı köylerde “insanlar propagandayla baş başa kalıyor” diyor Vassyl ve ekliyor: “Benim görevim bunun gerçekleşmemesini sağlamak.”