Yangon, Myanmar – Myanmar’ın bazı bölgelerindeki seçmenler, eleştirmenlerin ülke generallerinin Nobel Ödülü sahibi Aung San Suu Kyi’nin hükümetini devirmesinden yaklaşık beş yıl sonra askeri yönetimi meşrulaştırma girişimi olarak gördüğü bir seçim için Pazar günü sandık başına gidiyor.
Çok aşamalı seçimler, etnik silahlı grupların ve muhalif milislerin, batıda Bangladeş ve Hindistan sınır bölgelerinden, orta ovalardan kuzey ve doğuda Çin ve Tayland sınırlarına kadar uzanan geniş bölgelerin kontrolü için orduyla savaştığı şiddetli bir iç savaşın ortasında gelişiyor.
Önerilen Hikayeler
4 öğenin listesilistenin sonu
Sagaing’in merkezinde, Pazar günü bölgedeki ilçelerin yalnızca üçte birinde oylama yapılacak. Diğer üçte birlik kısmı Ocak ayında ikinci ve üçüncü aşamada ele alınacak, geri kalanında ise oylama tamamen iptal edildi.
Hava saldırıları ve kundaklama da dahil olmak üzere çatışmalar birçok bölgede yoğunlaştı.
Orada yaşayan gazeteci Esther J, “Ordu, ‘bölgesel hakimiyet’ kisvesi altında asker konuşlandırıyor ve köyleri yakıyor” dedi. Buradaki insanlar bunun seçim için yapıldığını söylüyor.”
Bölgenin büyük bölümünde “seçimlerle ilgili tek bir faaliyet görmedik” dedi. “Kimse kampanya yürütmüyor, organize etmiyor veya insanlara oy vermelerini söylemiyor.”
Myanmar genelinde, ülkenin 330 ilçesinin 56’sında oylama iptal edildi ve daha fazla iptal yapılması bekleniyor. Gözlem grupları ve Birleşmiş Milletler’e göre, 2021 darbesinin tetiklediği çatışma tahmini 90.000 kişinin ölümüne ve 3,5 milyondan fazla kişinin yerinden edilmesine yol açtı. Ülkenin 55 milyonluk nüfusunun neredeyse yarısını insani yardıma muhtaç bıraktı.
“İnsanlar [in Sagaing] Seçimle hiçbir ilgileri olmadığını söylüyorlar” dedi Esther J. “Orduyu istemiyorlar. Devrimci güçlerin kazanmasını istiyorlar.”
Değişen savaş alanı
Geçen yılın büyük bölümünde Myanmar ordusu güç kaybediyor gibi görünüyordu.
Etnik silahlı gruplar ve muhalif milislerden oluşan bir koalisyon olan Üç Kardeşlik İttifakı tarafından 2023 yılının sonlarında başlatılan koordineli bir saldırı, geniş alanları ele geçirdi; neredeyse orduyu Batı Rakhine eyaletinden dışarı itti ve Çin sınırından yaklaşık 120 km (75 mil) uzakta, kuzeydoğudaki Lashio kentindeki büyük bir bölgesel askeri karargahı ele geçirdi. Bomba taşıyacak şekilde modifiye edilmiş ticari insansız hava araçlarıyla silahlanan isyancılar, çok geçmeden ülkenin ikinci büyük şehri Mandalay’ı tehdit etmeye başladı.
1027 adı verilen operasyon, 2021 darbesinden bu yana orduya yönelik en önemli tehdit oldu.
Ancak bu yıl ivme büyük ölçüde Çin’in müdahalesi nedeniyle durdu.
Nisan ayında Pekin, Myanmar Ulusal Demokratik İttifak Ordusu’nun tek bir el ateş edilmeden Lashio şehrini teslim etmeyi kabul ettiği bir anlaşmaya aracılık etti. Ordu daha sonra Nawnghkio, Thabeikkyin, Kyaukme ve Hsipaw dahil olmak üzere kuzey ve orta Myanmar’daki önemli kasabaları geri aldı. Ekim ayı sonlarında Çin, Ta’ang Ulusal Kurtuluş Ordusu’nun altın madeni kasabaları Mogok ve Momeik’ten çekilmesi için başka bir anlaşmaya aracılık etti.
Uluslararası Stratejik Araştırmalar Enstitüsü’nde (IISS) araştırma görevlisi olan Morgan Michaels, “Myanmar ordusu kesinlikle yeniden diriliyor” dedi. “Bu mevcut eğilim devam ederse, Myanmar ordusu bir veya iki yıl içinde nispeten baskın bir konuma geri dönebilir.”
Ordu, zorunlu askerlik seferberliği başlatarak, drone filosunu genişleterek ve daha fazla muharebe güvenilir askerini görevlendirerek gidişatı değiştirdi. Araştırmacılar, zorunlu askerlik hizmetinin Şubat 2024’te duyurulduğundan bu yana 70.000 ila 80.000 kişiyi işe aldığını söylüyor.
Myanmar Barış ve Güvenlik Enstitüsü idari müdürü Min Zaw Oo, “Zorunlu askerlik kampanyası beklenmedik derecede etkili oldu” dedi. “Ekonomik zorluklar ve siyasi kutuplaşma birçok genç erkeği saflara itti” dedi ve acemilerin çoğu teknik açıdan ustaydı ve keskin nişancı ve drone operatörü olarak görev yapıyordu. “Ordunun insansız hava araçları artık muhalefetinkilerden üstün durumda” diye ekledi.
Bir izleme grubu olan Silahlı Çatışma Yeri ve Olay Verileri Projesi’ne (ACLED) göre, ordunun hava ve drone saldırıları bu yıl yaklaşık yüzde 30 arttı. Grup, 2.602 hava saldırısında 1.971 kişinin öldüğünü, bu rakamın darbeden bu yana en yüksek rakam olduğunu kaydetti. Myanmar’ın drone operasyonlarında Ukrayna ve Rusya’nın ardından dünyada üçüncü sırada yer aldığı belirtildi.
Bu arada Çin, ateşkeslere aracılık etmenin ötesinde baskı uyguladı.
Analistlere göre Pekin, en güçlü silahlı etnik gruplardan biri olan Birleşik Wa Eyalet Ordusu’na diğer isyancılara silah tedarikini kesmesi için baskı yaptı ve bu da ülke çapında mühimmat sıkıntısına yol açtı. Muhalefet güçleri de bölünmeden zarar gördü. IISS’den Michaels, “Her zamanki gibi parçalanmış durumdalar” dedi. Darbeden sonra harekete geçen muhalif milislere atıfta bulunarak, “Bu gruplar arasındaki ilişkiler kötüleşiyor ve etnik silahlı örgütler Halk Savunma Güçleri’ni terk ediyor” dedi.
Çin’in hesaplamaları
Gözlemciler, Çin’in Myanmar’da devletin çökmesi korkusuyla hareket ettiğini söylüyor.
Pekin merkezli Uluslararası Yönetişim Yenilik Merkezi analisti Einar Tangen, “Myanmar’daki durum ‘kızgın bir karmaşa’ ve Çin sınırında” dedi. Pekin, tamamlandığında karayla çevrili Yunnan eyaletini Hint Okyanusu’na ve oradaki derin bir limana bağlayacak olan Çin-Myanmar Ekonomik Koridoru da dahil olmak üzere önemli ticaret yollarını korumak için Myanmar’da barış görmek istediğini söyledi.
Tangen, Pekin’in orduya sevgi beslemediğini ancak çok az alternatif gördüğünü söyledi.
Nitekim darbe sonrasında Pekin, Myanmar’la ilişkileri normalleştirmekten veya darbe lideri Min Aung Hlaing’i tanımaktan kaçındı. Ancak politika değişikliğinin bir işareti olarak Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, Min Aung Hlaing ile bu yıl iki kez görüştü. Ağustos ayında Çin’in Tianjin kentinde yapılan görüşmelerde Xi, Min Aung Hlaing’e Pekin’in Myanmar’ı egemenliğini korumanın yanı sıra “tüm iç siyasi güçleri birleştirmede” ve “istikrarı ve kalkınmayı yeniden tesis etmede” desteklediğini söyledi.
Tangen, Çin’in seçimleri daha öngörülebilir bir yönetime giden yol olarak gördüğünü söyledi. Rusya ve Hindistan da süreci destekledi, ancak BM ve bazı Batılı ülkeler bunu “sahte” olarak nitelendirdi. Ancak Tangen, Batılı ülkelerin orduyu kınamasına rağmen isyancılarla temasa geçmek için çok az şey yaptıklarını kaydetti. ABD, dış yardımı keserek ve Myanmar vatandaşlarına yönelik vize korumasını sona erdirerek daha fazla darbe indirdi.
Tangen, “Batı, insani krize sahte bağlılık gösteriyor. Çin bir şeyler yapmaya çalışıyor ama bunu nasıl çözeceğini bilmiyor” dedi.
Sınırlı kazanımlar, kalıcı savaş
Bu arada ordunun toprak kazanımları mütevazı kalıyor.
Bir düşünce kuruluşu olan Strateji ve Politika Enstitüsü Myanmar’a göre, Myanmar’ın en büyük eyaleti olan Kuzey Shan eyaletinde ordu, kaybettiği toprakların yalnızca yüzde 11,3’ünü geri aldı. Ancak Yangon merkezli analist Khin Zaw Win, “daha büyük ve daha yoğun savaş alanı” olmaya devam edenin Batı Rakhine Eyaleti olduğunu söyledi.
Burada Arakan Ordusu devletin sınırlarının ötesine geçiyor, birçok üssü ele geçiriyor ve ordunun savunma sanayisini tehdit eden bir hamleyle doğuya doğru ilerliyor. Kuzey Kachin eyaletinde, kuzeye açılan bir kapı olan Bhamo savaşının birinci yıldönümüne yaklaştığını, güneydoğuda ise silahlı grupların “Tayland sınırı boyunca bir dizi önemli mevziyi ele geçirdiğini” söyledi.
Dolayısıyla ordunun diğer bölgelerdeki son kazanımlarının “o kadar da önemli olmadığını” da sözlerine ekledi.
Savaş gözlemcisi ACLED de ordunun başarılarının “genel çatışma bağlamında sınırlı” olduğunu belirtti. ACLED’in kıdemli analistlerinden Su Mon, bu ayki bir brifingde, ordunun “2021 darbesi ve 1027 Operasyonu öncesine kıyasla zayıf bir konumda kaldığını ve yakın zamanda geri aldığı alanlar üzerinde etkili bir kontrol sağlayamadığını” yazdı.
Khin Zaw Win, yine de kazanımların orduya “seçimlere devam etme konusunda daha fazla güven” verdiğini söyledi.
En çok adayın yer aldığı ordu destekli Birlik Dayanışma ve Kalkınma Partisi’nin bir sonraki hükümeti kurması bekleniyor. Aung San Suu Kyi’nin Demokrasi için Ulusal Birliği feshedildi ve kendisi kimseyle görüştürülmeden tutuluyor, diğer küçük muhalefet partilerinin katılımı ise yasaklandı.
Khin Zaw Win, seçimlerin “savaşı kayda değer ölçüde etkilemesini” beklemediğini ve hatta ordunun “tam bir askeri zafere gitme konusunda yanılgıya düşebileceğini” söyledi.
Ancak öte yandan Çin’in gerilimi azaltmaya yardımcı olabileceğini söyledi.
“Çin’in arabuluculuk çabaları müzakere yoluyla bir çözüme yöneliktir” dedi. “Bir ‘ödül’ bekliyor ve daha büyük çıkarlarına zarar verecek uzun süreli bir savaş istemiyor.”
Zaheena Rasheed, Kuala Lumpur, Malezya’dan yazıp haber yaptı ve Cape Diamond, Yangon, Myanmar’dan bildirdi.