Ulusal İnsan Hakları KOMİSYONU veya Ulusal İnsan Hakları Komisyonu Temsilciler Meclisi’nin Ceza Muhakemesi Kanunu’nu kabul etmesinden sonra olası insan hakları ihlallerinin vurgulanması veya Ceza Muhakemesi Kanunu yenisi.
DPR, KUHAP’ı 18 Kasım 2025 Salı günü genel kurul toplantısında onayladı. Onaylama, hükümetin ve DPR III. Komisyonunun 13 Kasım 2025’te RKUHAP’ı DPR genel kurul toplantısına getirme konusunda anlaşmaya varmasının ardından gerçekleştirildi.
Komnas HAM Başkanı Anis Hidayah, ajansının 2023 ve 2025 RKUHAP’a ilişkin bir çalışma yürüttüğünü söyledi. Bu çalışmadan Komnas HAM, KUHAP’ta insan haklarını ihlal etme potansiyeli taşıyan bir dizi hüküm buldu.
Anis, 22 Kasım 2025 Cumartesi günü yaptığı yazılı açıklamada, “Ceza Muhakemesi Kanunu, ceza hukukunun uygulanmasında bir politika olarak, soruşturma aşamasından adli kararlara ve hükümlülerin infaz kurumlarına yerleştirilmesine kadar ceza hukuku uygulama sürecinde ihlallerin önlenmesi, azaltılması ve insan haklarının korunmasında önemli bir işleve sahiptir.” dedi.
Birincisi, yeni KUHAP’taki ön yargılamanın maddi yönleri değil, yalnızca resmi veya idari yönleri incelemesidir. Aslında Anis, kolluk kuvvetlerinde maddi hususların en çok vurgulanması gerektiğini söyledi.
Ceza Muhakemesi Kanunu’nda düzenlenen ön yargılama mekanizmasının, ön yargılama mekanizmasının kolluk kuvvetlerindeki zayıflıkları etkili bir şekilde gideremediği yönündeki kamuoyu kaygısını yansıtmadığını söyledi. “Örneğin muayene sırasında korkutma, şiddet ve işkence meydana geldiğinde ve zorlayıcı tedbirler ön duruşma hakimi tarafından dikkate alınmadığında. Ön duruşma mekanizması kolluk kuvvetlerinin kalitesini kontrol edememektedir” dedi.
Daha sonra Komnas HAM, Ceza Muhakemesi Kanunu’ndaki delillerde, yani tanık ifadeleri, bilirkişi ifadeleri, mektuplar, sanık ifadeleri, deliller, elektronik deliller ve yasal olarak elde edilen her şeyde yapılan değişiklikleri vurguladı. Ancak “her şey” tabirinin geniş bir anlamı vardır ve birden fazla yorumu vardır.
Anis, “Bu, örneğin izinsiz telefon dinleme sonuçları gibi yasa dışı kanıtların kötüye kullanılmasına yol açma riskini taşıyor” dedi.
Anis, işkence veya yasa dışı telefon dinleme kanıtlarına yönelik yaptırımların vurgulanmasının gerekli olduğunu söyledi. Ayrıca, Ceza Muhakemesi Kanunu’nun deliller için bir kabul edilebilirlik testi mekanizması oluşturma olanağını da açması gerekmektedir. Böylece delillerin uygun, uygun yollarla elde edilmesini, hukuki ve ahlaki normları ihlal etmemesini sağlayabiliriz.
Komnas HAM yaptığı çalışmada, Ceza Muhakemesi Kanunu’nun askeri ve sivil mensupları ilgilendiren ceza davalarında köprü oluşturacak bağlantı kavramına ilişkin katı hükümler içermediğini de kaydetti.
Yeni KUHAP’ta genel mahkemeler ile askeri mahkemelerin yargı yetkilerini düzenlemeye yönelik bağlantı ‘zarar vurgusu’na dayanıyor. Anis’e göre, bir davanın genel mahkemede mi yoksa askeri mahkemede mi görüleceğini belirleyen ‘kayıp ağırlığı’nın anlamı belirsiz.
Anis, “Ceza Muhakemesi Kanunu’na eklenen bu not, insan haklarının uygulanmasına yardımcı olan koşulları ve Endonezya’da insan haklarını koruma ve uygulama çabalarını sekteye uğratabilir” dedi.
Anis, Komnas HAM’in 18 Kasım 2025’te kabul edilen RKUHAP’ın resmi bir kopyasını almadığını söyledi. Bu nedenle Komnas HAM, hükümetten veya DPR’den RKUHAP’ın resmi bir kopyasını isteyecek. “Komnas HAM, 18 Kasım 2025’te onaylanan KUHAP’ı da ayrıca inceleyecek” dedi.
Sivil Toplum Koalisyonu, Başkan Prabowo Subianto’ya, yeni KUHAP’ın uygulanmasını geciktirmek için kanun yerine bir hükümet düzenlemesi (Perpu) yayınlaması yönünde çağrıda bulundu. Yeni revize edilen KUHAP 2 Ocak 2026’da yürürlüğe girecek.
Endonezya Adli Yardım Vakfı (YLBHI) Başkanı Muhamad İsnur, KUHAP’ın onaylanmasına giden tartışma sürecinin bir anda kapalı kapılar ardında gerçekleştiğini ve sorunlu yazılar içerdiğini söyledi. Sivil koalisyonun bir temsilcisi, 22 Kasım 2025 Cumartesi günü Merkezi Cakarta’daki YLBHI Ofisinde, “Prabowo Başkan olarak derhal Ceza Muhakemesi Kanununu ertelemek, iptal etmek veya değiştirmek için bir Perpu kararı verdi veya kullandı. Bu olağanüstü bir dikkatsizliktir” dedi.
İsnur, KUHAP Tasarısı’nın onaylanmasının hızlanmasının kamuoyunun katılım alanını kaybetmesine yol açtığına inanıyor. Ona göre, yeni makalelere ilişkin nihai belgeler genel kurul toplantısından yalnızca birkaç saat önce yüklendi ve bu da bunların yeterince incelenmesini imkansız hale getirdi. “Kamuoyundan dinamikler, eleştiriler, girdi söylemleri gelmesin, kamuoyu henüz hukukun ne olduğunu bilmiyor diye süreci bilinçli olarak hızlandırma unsuru var” dedi.