ULUSAL BİLGİ – Ulusal Hac ve Vakıf Bankası kurma fikri, 23 Ekim 2025 Çarşamba günü Cakarta’da Holiday Inn & Suites Gadjah Mada Hotel’de TV Tempo tarafından düzenlenen “Hacı ve Vakıf Bankası: Asta Cita, Beklentiler ve Zorluklar” başlıklı Politika Diyalogunda tartışıldı. Bu forum, şeriat dönüşümüne yönelik bir yön oluşturmak üzere akademisyenleri, düzenleyicileri ve şeriat finansmanı uygulayıcılarını bir araya getirdi. Sadece finansal odaklı değil aynı zamanda sosyal odaklı bir kuruma yönelik bankacılık.
Hac ve Umre Bakanlığı Hac ve Umre Ekonomik Ekosisteminin Geliştirilmesinden Sorumlu Genel Müdür Vekili Jaenal Efendi, Hac ve Vakıf bankalarının dönüşümünün özünün halkın güvenini inşa etmek olduğunu vurguladı. Jaenal, “Toplumun gururu olacak, yalnızca idari açıdan güçlü değil, aynı zamanda dürüstlük açısından da güçlü bir şeriat bankası yaratmak istiyoruz” dedi.
Jaenal’a göre bakanlık tek başına yürüyemez. Bu nedenle kurumlar arasındaki sinerji, güvenilir bir Hac ve Vakıf bankası oluşturmanın anahtarıdır.
“Endonezya’nın potansiyeli çok büyük çünkü dünyada sadece iki ülkede (Suudi Arabistan ve Endonezya) Hac Bakanlığı var. Bu henüz keşfedilmemiş bir pazar alanı” dedi.
Endonezya Vakıf Kurulu Sekreteri Anas Nasikhin, Vakıf Bankası modelini ticari bir banka değil, verimli vakıf finansmanını hızlandıran özel bir finans kurumu olan Özel Görev Aracı (SMV) olarak önerdi. “Vakıf bankasının üç ana işlevi vardır: garanti, hızlandırıcı ve dolaylı finansman. Bu, vakıf varlıklarının şeriat ilkelerini ihlal etmeden verimli bir şekilde yönetilebilmesini sağlayan bir çözümdür” dedi.
Anas, finansman kaynaklarının bağış fonlarından, CSR’den, infaq’tan Bağlantılı Vakıf Sukuk (SWL) gibi araçlara kadar gelebileceğini söyledi. Anas, “Önemli olan, halkın bir kez daha vakfın potansiyeline inanmasını sağlayacak yönetim ve şeffaflıktır” dedi.
IPB Üniversitesi İktisat ve Yönetim Fakültesi Dekanı İrfan Syauqi Beik, yeni bir Hacı Bankası kurmanın hem düzenlemeler hem de sosyal maliyetler açısından en verimli seçenek olmadığını değerlendirerek farklı bir görüş geldi. İrfan, “Daha gerçekçi bir adım, BPS-BPH haline gelen şeriat bankalarını güçlendirirken aynı zamanda BPKH’nin yatırım kapasitesini artırmaktır” dedi.
İrfan’a göre Vakıf Bankası’nın izleyebileceği iki yol var; ya Diyanet Bakanlığı’nın ek düzenlemeleriyle şeriat bankalarını vakıf nazırı haline getirmek ya da Bank Muamalat gibi mevcut şeriat bankalarını Milli Vakıf Bankalarına dönüştürmek. “Bank Muamalat’ın dönüşümü hızlı bir kazanç olabilir. Sosyal sermaye ve tarih uygundur.”
Şeriat Ekonomisi ve Finansı Ulusal Komitesi’nin (KNEKS) Şeriat Sosyal Finans Direktörü Dwi Irianti Hadiningdyah, Endonezya’daki nakit vakfının yılda 180 trilyon IDR’ye ulaşan ekonomik potansiyeline dikkat çekti, ancak bunun yalnızca yüzde 11’i kullanıldı. Dwi, “BI, Maliye Bakanlığı ve BWI ile birlikte nazırı güçlendirmek ve verimli vakıf varlıklarını harekete geçirmek için vakıf temelli bir altyapı finansman kurumu hazırlıyoruz” dedi.
Dwi, vakfın güçlendirilmesinin şeriat sosyal finansını yoksulluğun azaltılması ve halkın ekonomik olarak güçlendirilmesi için bir araç olarak yerleştiren Ulusal Uzun Vadeli Kalkınma Planı (RPJPN) 2025-2029 ile uyumlu olduğunu vurguladı.
Bu arada Bank Muamalat Genel Müdürü İmam Teguh Saptono, başkanlığını yaptığı bankanın hem Hac bankası hem de ulusal vakıf olarak hareket etmeye hazır olduğunu belirtti. İmam, “Banka Muamalat, halkın hareketinden ve Hac hacıların başkentinden doğdu. 1990’ların başından beri Hac fonları tarihimizin bir parçası oldu” dedi.
İmam, düzenlemelerin ve performans göstergelerinin ayarlanmasının önemini vurguladı. “İslami bankaların KPI’ları geleneksel bankalarınkiyle aynı olduğu sürece vakıf geliştirmeye odaklanmamız zor. Yeni düzenlemelerin toplumsal değerlere uygun olması gerekiyor” dedi.
Konuşmacılar ayrıca Hac ve Vakıf bankalarının kurulmasının yeni kurumlar gerektirmediği, bunun yerine akıllı ve hızlı mevzuat düzenlemeleri gerektirdiği konusunda da fikir birliğine vardılar. Jaenal, “Sadece bir makale ekleyin: İslami bankalar vakıf nazırı olabilir ve nakit vakfı yönetebilir” dedi. “Bu, APBN’ye yük getirmeden, ucuz ve stratejik bir hızlı kazanç.”
Bu forum, kamunun çıkarları ile şeriat finans kurumlarının yanı sıra medya ve akademisyenlerin rolünü birleştiren entegre bir hac ve vakıf ekosistemi oluşturmaya yönelik daha büyük bir gündemin parçasıdır. Sektörler arası sinerjinin Endonezya’nın dünyanın en büyük İslami sosyal finans merkezi olma konumunu güçlendireceğine inanılıyor.