Altı yıl boyunca dünyanın en kötü mali krizlerinden birinin ardından Lübnan kabinesi, mevduat sahiplerine paralarını geri verebilecek bir yasa tasarısını onayladı.
2019’da Lübnan para birimi dalgalanmaya başladı. Bankalar kapılarını kilitledi ve mevduat sahiplerinin paralarına erişmesini engelledi.
Önerilen Hikayeler
3 öğenin listesilistenin sonu
Bazı mevduat sahipleri kendi paralarını alabilmek için banka şubelerini kapatmak zorunda kaldılar.
Para birimi düzenlendiğinde Lübnan Lirası değerinin yüzde 98’ini kaybetmişti.
Durumu düzeltmek için Lübnan kabinesi, tartışma için parlamentoya gitmeden önce başbakan ve cumhurbaşkanı tarafından imzalanması beklenen sözde “boşluk yasasını” geçiriyor.
İşte sözde “boşluk yasası” hakkında bilmeniz gereken her şey.
Kanunun nesi iyi?
Mevduat sahipleri paralarının bir kısmını geri alacaklar.
Yasaya göre, 100.000$’a kadar para yatıran herkese dört yıl içinde geri ödeme yapılacak. Bu, aynı miktarın on yıldan fazla bir sürede geri ödeneceği geçmiş tekliflere göre bir gelişmedir.
Ancak gözlemciler, eski Başbakan Hasan Diab hükümeti altında 2020’de önerilen planların mevduat sahiplerinin 500.000 dolara kadar geri almasını öngördüğünü belirtti.
Mevduat Sahipleri Birliği üyesi avukat Fouad Debs, Al Jazeera’ye “Bu muhtemelen kaybedilen en büyük fırsattı ve bankaları korumak için yapıldı” dedi.
Başbakan Nawaf Salam’a göre tam bir mali denetimin de olması gerekiyor.
“Adli denetim… şu anlama gelir: [the banks] Debs, “Tüm operasyonlarını – temettülerini ve yöneticilere ödedikleri ikramiyeleri – temelde yaptıkları tüm finansal mühendisliği açacaklar” dedi.
Denetimin önemli olduğunu, çünkü “onların söyledikleriyle devletin söyledikleri arasında pek çok tutarsızlık olduğunu” ekledi.
Bunun nesi kötü?
Bolca.
Öncelikle, 100.000 dolarlık rakam hesap başına değil, mevduat sahibi başınadır. Yani birisinin rakamı 100.000 dolardan fazla olan iki hesabı varsa, yine de yalnızca 100.000 doları geri alacaktı.
Başbakan Salam’a göre hesaplarında veya hesaplarında 100.000 dolardan fazla parası olan mevduat sahiplerine 100.000 dolar nakit verilecek, geri kalanı Merkez Bankası destekli tahvillerle ödenecek.
Kanun tasarısı kimin işine yarar? Kimi cezalandırıyor?
Bankacılar, bankalar ve onlara bağlı politikacılar mevcut yasa tasarısından oldukça kolay kurtulurken, mali çöküşün yükünün büyük kısmını devlet üstlenecek.
Taslağın mevcut versiyonuna göre bankalar, mali krizin planlanmasındaki önemli rollerine rağmen para çekme işlemlerinin yalnızca yüzde 40’ını ödemekle yükümlü.
Ancak bankalar, bankacılar ve bağlantılı politikacılar hâlâ medya kampanyaları yürütüyor ve yasaya saldırmak ve yasayı kendileri için daha da avantajlı hale getirmek için parlamentoda lobi faaliyetleri yürütüyor.
Yeni yasa tasarısına göre, bankalardan şu anda ödediklerinden çok daha fazlasını ödemeleri isteniyor; ancak yine de eleştirmenlerin ödemeleri gerektiğini söylediklerinden önemli ölçüde daha azını ödüyorlar.
İddialarla ilgili netlik yok.
Kriz sırasında bankalar hâlâ hissedarlara temettü ödeyebiliyor ve yöneticilere ikramiye ödeyebiliyorken, düzenli mevduat sahiplerinin yiyecek satın alma veya fatura ödeme gibi günlük harcamalar için paralarına erişmeleri engellendi.
Debs, “Mevduat sahipleri ödeme yapmak zorunda kalacaklar listesinin sonuncusu olmalı” dedi.
Devlet ne kadar ödeyecek?
Devletin, Lübnan bankalarının mevduat sahiplerine olan borçları ile Lübnan mali sisteminin ödeyebilecekleri arasındaki “boşluğu” kapatması gerekecek.
Tahminler şu anda 70 milyar dolarlık bir boşluk olduğunu söylüyor.
Bankacılar tüm bunları kimin ödemesi gerektiğini söylüyor?
Devlet ödemeli diyorlar. Pek çok bankacı ve banka, paralarını Lübnan Merkez Bankası’na (BDL) emanet ettiklerini, BDL’nin parayı devlete verdiğini, devlete ise parayı kaybettiğini söylüyor. Bu nedenle devletin ödemesi gerekiyor.
Ancak eleştirmenler, bankaların çoğunun mevduat sahiplerine sormadan mevduat sahiplerinin parasını BDL’ye verdiğini öne sürüyor.
Debs, “Bankalar çok para kazandığı ve bundan çok faydalandığı için oraya koydular” dedi. “Bütün yumurtalarını aynı sepete koyuyorlardı… ve bankalar da bunu çok iyi biliyordu.”
Devlet nasıl ödeyecek?
Esas olarak kamu fonlarıyla. Nakit para sahiplerine verildikten sonra geri kalan her şey, Lübnan’ın altın rezervleri de dahil olmak üzere devlet ve onun varlıkları tarafından desteklenen tahvillerle geri ödenecek.
Eleştirmenler, Lübnan’ın mevcut tahvillerinin çoğunun yurtdışındaki akbaba fonlarına satılması nedeniyle bunun sorunlu olduğunu söylüyor. Yani devlet varlıkları esasen akbaba fonlarının geri ödenmesinde veya tüm Lübnan nüfusunun pahasına büyük mevduat sahiplerine geri ödeme yapılmasında kullanılabilir.
IMF ne diyor?
Uluslararası Para Fonu (IMF) genellikle kemer sıkma çağrısında bulunuyor ancak bu kez sivil toplum ve IMF aynı tarafta.
“IMF şunu söylüyor: ‘Nasıl mevduat sahiplerine bankacılardan önce ödeme yaptırabilirsiniz?’” diyen Debs, IMF’nin tutumunun “burada yönetici elitlerin ne kadar açgözlü ve kötü niyetli olduğunu” gösterdiğini ekledi.