ULUSAL BİLGİ – Bugünlerde müzik sadece bir ekrana dokunarak kıtaları aşabiliyor. Uluslararası Fonografi Endüstrisi Federasyonu (IFPI) Küresel Müzik Raporu, dünya müzik pazarındaki işlemlerin yıllık bazda yüzde 9,8 büyümeyle 28,6 milyar dolara ulaştığını ortaya koydu.
En büyük katkı, toplam sektör gelirinin yüzde 67’sini oluşturan dijital yayın platformlarından geldi. Bu arada dijital telif hakları, küresel telif hakkı koleksiyonlarının en büyük kaynağını, yani tüm dünya telif hakkı koleksiyonlarının yüzde 35’ini oluşturuyor. Ancak UNESCO ve Dünya Bankası, müzik ve görsel-işitsel telif haklarının her yıl yaklaşık 55,5 milyar ABD dolarının buharlaştığını tahmin ediyor. Hiçbir zaman toplanmadı, hiçbir zaman kaydedilmedi ve yaratıcısı tarafından asla kabul edilmedi.
Bu koşullara yanıt veren Endonezya, Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü’nü (WIPO) Dijital Ortamda Telif Hakkı Telif Hakkının Yönetişimine İlişkin Yasal Olarak Bağlayıcı Uluslararası Bir Araç için Endonezya Teklifi başlıklı resmi bir teklif aracılığıyla teşvik ederek ilerici adımlar attı.
Hukuk Bakanlığı Fikri Mülkiyet Genel Müdürü Hermansyah Siregar, bu taleplerin aciliyetinin, yaratıcı dünyanın büyümeye devam ettiği, ancak yaratıcılara yönelik adaletin aslında daraldığı acı gerçeğinden kaynaklandığını söyledi. Ekonomik değerin çoğunun yaratıcılara değil dev dijital şirketlere akmasından üzüntü duyuyor. “Bu ironik çünkü büyümeyi destekleyen sistem yeterli şeffaflığı sağlamıyor” dedi.
Bu gerçeklik, Endonezya’yı, bu durumda Hukuk Bakanlığı’nı, mevcut eşitsizlik yapısını tersine çevirebilmek için yasal olarak bağlayıcı bir uluslararası belge önermeye yöneltti. Hermansyah, bunun yalnızca teknik bir mesele olmadığına, yaratıcının onuru ve kültür ekonomisinin egemenliğiyle ilgili olduğuna inanıyor.
Teklifte platformun hakimiyetine ilişkin dört yapısal sorunun planlandığını ve bunların hepsinin küresel içerik oluşturucu telif haklarının değeri üzerinde doğrudan etkisi olduğunu açıkladı. Bu dört sorun arasında parçalanmış meta veriler, adil olmayan oranlı modellere dayanma, ülkeler arasında tekdüze olmayan telif hakkı değerlendirmeleri ve telif hakkı dağıtımının şeffaf olmayan yönetimi yer alıyor.
Bu teklifte Endonezya, küresel imtiyaz yönetimi için somut, operasyonel ve teknik yeni bir mimari sunuyor. Hermansyah, bu yeni enstrümanın temelini oluşturan üç ana sütun olduğunu, yani küresel fonogramın ve görsel-işitsel dokümantasyonun standartlaştırılması olduğunu söyledi; lisanslama, kullanım ve telif ücretlerinin sınırlar arasında dağıtımı konusunda şeffaflık; ve küresel gözetim sorumluluğu. Endonezya’nın umudu, WIPO’nun bu noktalarda köprü kurabilmesidir. “Yaratıcıların dijital yaratıcı endüstride sadece ‘seyirci’ değil, aynı zamanda gerçek değerin sahibi olduğu bir sistem yaratmak istiyoruz” dedi.
Endonezya’nın sunduğu iddialı önerilere çeşitli yanıtlar geldi. Afrika, Güney Asya, Güneydoğu Asya ve Latin Amerika’daki gelişmekte olan ülkeler de aynı sorunları yaşadıkları için bunu destekleme eğilimindeler. Bu arada gelişmiş ülkeler, ülkelerindeki büyük teknoloji şirketlerini etkiledikleri için meta verinin birlikte çalışabilirliğinden denetim mekanizmalarına kadar uzanan teknik sorulara daha dikkatli ve odaklanmış durumdalar.
Hermansyah, teklifin onaylanması halinde müzisyenler, besteciler, yapımcılar, görsel-işitsel yaratıcılar gibi Endonezyalı yaratıcıların ilk kez tam küresel tarama verilerine, eserlerinin çoğunu hangi ülkelerin tükettiğine ilişkin bilgilere, gerçek ekonomik değere ve şu ana kadar buharlaşan telif haklarına erişime sahip olacağını doğruladı.
Takip edilen küresel düzenlemeler inovasyona engel olmayacaktır. Aslında yaratıcılar adil telif hakları alırsa yeni çalışmalara yatırım yapabilirler. Ülke tam verilere ulaşsa bile yaratıcı endüstri daha ölçülebilir şekilde gelişebilir.
Hermansyah, “Yaratıcılara sesleniyorum, çalışmaya devam edin ve devletin sizin haklarınız için sadece Cakarta’da değil, tüm dünyanın önünde mücadele ettiğine inanın” dedi. “Her melodinin, her fonogramın, her görsel-işitsel eserin arkasında insan onurunu taşıyan sıkı bir çalışma vardır. Bu değer yapısal eşitsizlikle azaltılmamalıdır.”