Senegal, kamu maliyesindeki açık bir açığı kapatmak için acilen ihtiyaç duyduğu kurtarma paketi konusunda Uluslararası Para Fonu (IMF) ile anlaşmazlığa düştü. IMF, Batı Afrika ülkesinin kurtarma paketini kabul etmeden önce sancılı bir yeniden yapılanmaya girmesini isterken, yakın zamanda notu “çöp tahvil” statüsüne indirilen Senegal bu plana direniyor.
Bu ayın başlarında kredi derecelendirme kuruluşu S&P, Senegal’in zayıf devlet maliyesini gerekçe göstererek CCC+’ya düşürdü. S&P 14 Kasım’da yaptığı açıklamada, “Büyümeyi ve vergi tahsilatını artırmak için atılan adımlara rağmen, borç seviyesi ve faiz faturasının büyüklüğü, özellikle kapsamlı bir resmi destek programının yokluğunda Senegal’in kamu maliyesinin istikrarsız kalması anlamına geliyor.” dedi.
Önerilen Hikayeler
4 öğenin listesilistenin sonu
Geçtiğimiz yıl IMF, hükümetin önceki yönetim tarafından gizlenen 7 milyar dolarlık borçlanmayı keşfetmesinin ardından Senegal’e yönelik 1,8 milyar dolarlık finansman paketini askıya almıştı.
Dakar ile IMF arasında yeni bir kurtarma paketine ilişkin müzakereler, hükümetin kamu maliyesini yeniden sağlamak için ne yapması gerektiğini belirlerken devam ediyor. Ancak iki taraf şu ana kadar ileriye yönelik bir yol üzerinde anlaşamadı.
Senegal’in kamu borcu ne kadar?
En son haliyle derecelendirme incelemesiS&P, Senegal’in kamu borcunun 2024 yılı sonunda 42,1 milyar dolara, yani gayri safi yurt içi hasılanın (GSYİH) yüzde 119’una yükseldiğini ve bu durumun onu Afrika’nın en borçlu ülkelerinden biri haline getirdiğini tahmin ediyor. Bu rakama GSYİH’nın yaklaşık yüzde 9’u kamu iktisadi teşebbüslerinin (KİT’ler) borçlu olduğu borç dahil değildir.
Senegal, 2008’den bu yana altyapı projelerini finanse etmek için büyük ölçüde borçlanmaya yöneldi. Ama sırasında COVID-19 krizi ve ardından küresel faiz oranlarındaki artış, borcu daha pahalı hale getiren gelir düştükçe maliyetler arttı. Buna karşılık Senegal’in mali baskıları önemli ölçüde arttı.
Borç yükünü karşılamak için hükümet şimdi mali açığı (kamu harcamalarının kamu bütçesine giren vergileri aştığı miktar) 2024’te GSYİH’nın yüzde 12,6’sından gelecek yıl yüzde 5,4’e ve 2027’de GSYİH’nın sadece yüzde 3’üne düşürmeyi umuyor.
Ancak S&P’nin görünümü çok daha az pembe. Kurum, gelecek yıl GSYİH’nın yüzde 8,1’i ve 2027’de GSYH’nin yüzde 6,8’i oranında bir mali açık öngörüyor. Bu nedenle S&P, borç/GSYİH oranının 2027’de hafif bir düşüş yaşamadan önce gelecek yıl yüzde 123’e ulaşacağını tahmin ediyor.
IMF ile mevcut çıkmaza ne yol açtı?
İçinde Mart 2024Bassirou Diomaye Faye Senegal’deki başkanlık seçimini kazandı. O yerinde koştu Dönemin turizm bakanıyla ilgili bir iftira davası nedeniyle seçimden men edilen muhalefet figürü Ousmane Sonko’nun diskalifiye edilmesi. Ancak oylamanın ardından Sonko, Faye’in başbakanı oldu.
Eylül 2024’te yeni Pastef partisi Hükümet ülkenin kamu maliyesinin denetlenmesini emretti. Senegal Sayıştayı, Başkan Macky Sall yönetimindeki önceki yönetimin kamu borcu düzeyini önemli ölçüde olduğundan düşük gösterdiğini ortaya çıkardı.
Mahkeme, Senegal’in gerçek borcunun GSYİH’ye oranının, daha önce bildirilen kabaca yüzde 70’e kıyasla yüzde 100’e yakın olduğunu tahmin etti; bu, büyük ölçüde KİT’lerin yükümlülüklerinin dahil edilmemesinden kaynaklanan, neredeyse 7 milyar dolarlık açıklanmayan borçlanmayı ortaya çıkardı.
IMF, denetçilerin değerlendirmesini destekleyerek, bunu Sall yönetiminin Senegal’in borcunun gerçek boyutunu gizlemeye yönelik “bilinçli bir karar” olarak nitelendirdi. IMF daha sonra 1,8 milyar dolarlık kredi paketini askıya aldı. 2023 yılında onayladığı Senegal.
IMF kredi paketleri genellikle dilimler halinde ödenir. IMF, Senegal programının fişini çektiğinde bu miktarın 700 milyon dolarını zaten ödemişti. IMF yönetim kurulunun şimdi anlaşmaya devam edilip edilmeyeceğine karar vermesi gerekiyor. İncelemenin Dakar aleyhine sonuçlanması halinde kurul, hükümetten ödenen fonların geri ödenmesini isteyebilir.
İncelemenin olumlu olması durumunda IMF, programı yürürlükte tutmaya karar verebilir ve bir sonraki finansman taksitini yakın zamanda serbest bırakabilir.
Bağlamda IMF’nin 1,8 milyar dolarlık kredisi, Senegal’in 2024 bütçe açığının kabaca yarısına denk geliyor. Sonuç olarak kamu harcamaları için gerekli fonları sağlayacak. Bu olmadan Senegal büyük bir finansman açığıyla karşı karşıya kalacak.
IMF neden bu konuda henüz bir karara varamadı?
6 Kasım’da, Batı Afrika ülkesine yaptığı iki haftalık ziyaretin ardından, IMF’nin Senegal misyon şefi Edward Gemayel şunları söyledi: “Yardım etmek için mümkün olduğu kadar hızlı hareket etmeye kararlıyız ve kararlıyız.”
Birkaç gün sonra Başbakan Sonko, Gemayel’in ekibinin Senegal’i, ülkenin daha az geri ödeme yapması için eski borcun daha uzun vadeli, daha düşük faiz oranlı veya azaltılmış borç stokuyla yeni borçla değiştirildiği bir yeniden yapılandırma gerçekleştirmeye çağırdığını açıkladı. Ancak bu düzenlemeler genellikle kamu harcamalarının azalmasına ve büyümenin yavaşlamasına yol açıyor.
Borçlarını ödeyemeyen ülkeler genellikle sıkıntı çekiyor çünkü mali durumlarını istikrara kavuşturmak için harcamaları kısmak zorunda kalıyorlar ve kamu hizmetlerine ve yatırımlara daha az para bırakıyorlar. Yatırımcı güveni de düşme eğilimi gösteriyor, bu da hükümetlerin borç almasını zorlaştırıyor ve pahalı hale getiriyor.
Ekonomi politikası üzerinde önemli nüfuz sahibi olan Sonko, Pastef yetkililerinin 8 Kasım’da yaptığı toplantıda, IMF’nin Senegal’in borcunu yeniden yapılandırma önerisini reddettiğini söyledi. Ancak IMF’nin planını reddetme kararı, Dakar’a ülkesinin mali açığını daraltmak için çok az seçenek bıraktı.
İleriye bakıldığında başbakanın, borç yeniden yapılandırmasına başvurmadan Senegal’in mali durumunu düzeltecek güvenilir bir mali plan sunarak Washington merkezli IMF’yi duraklatılan kredisini serbest bırakmaya ikna etmesi gerekecek.
Ancak Gemayel, büyük vergi artışlarına atıfta bulunarak hükümetin 2026 bütçesinin “çok iddialı” olduğu konusunda uyardı. “Bunu daha önce hiç görmemiştik” dedi. “Bu yüzden dikkatli olmaları gerekiyor.”
Bunun Senegal ekonomisine etkisi ne oldu?
Sonko’nun IMF’nin yeniden yapılanma planını reddetme kararı yatırımcıları sarstı. Sonko’nun kabine toplantısından sonraki ilk işlem günü olan 10 Kasım Pazartesi günü, Senegal’in 2031 dolarlık tahvilleri yüzde 4 düşüşle 73,1 dolara geriledi. Diğer yandan, 2048 vadeli tahvilleri 2,4 sent düşüşle 60,30 dolara geriledi.
Oxford Economics’ten Afrika analisti Leeuwner Esterhuysen, “Piyasa oyuncularının IMF’nin yeniden yapılandırma talebinde bulunmasına tepki göstermesiyle tahviller düştü” dedi. Açıkça yüksek düzeyde bir borç sıkıntısı var ve yakın gelecekte IMF finansmanı ihtimali çok az.”
Esterhuysen, Al Jazeera’ye “Fon, Dakar’ın yeniden yapılanmayı kabul etmesi şartına bağlı olarak yeni bir kredi veriyor gibi görünüyor” dedi. “Şu an için hükümet top oynamıyor… bu da çıkmazı uzatacak” dedi.
Piyasa kaygısının bir başka işareti de temerrüde karşı sigorta maliyetinin – kredi temerrüt swapları şeklinde – 12 Kasım’a kadar olan günlerde neredeyse iki katına çıkarak 750 baz puandan 1.120 baz puana veya yüzde 3,7 puana yükselmesidir.
11 Kasım’da Dakar’da düzenlenen bir mitingde yaptığı konuşmada Sonko, “Senegal gururlu bir ulustur. Bize başarısız bir devlet gibi muamele edilmeyecektir. Vergi gelirini harekete geçirmek, borçların yeniden yapılandırılmasını kabul etmekten daha iyidir” diye ısrar etti.
2020’den bu yana Zambiya, Gana, Etiyopya ve Çad’ın tümü borçlarını yeniden yapılandırmak. Ancak uzun ve uzayan süreç ve buna eşlik eden ekonomik zorluklar, borçların yeniden yazılmasını diğer Afrika hükümetleri için kabul edilemez hale getirdi.
Borç sıkıntısı çeken bir diğer ülke olan Kenya ise geçen yıl bunun yerine vergi artışları ve sübvansiyon kesintileri gibi maliyetli ödünleşimleri tercih etti. Tedbirlerin amacı Kenya’nın bütçe açığını azaltmaktı. Ama aynı zamanda kıvılcım çıkardılar ölümcül protestolarkemer sıkma politikalarıyla ilişkili siyasi risklere dikkat çekiyor.
Bu Senegal’deki siyasi durumu nasıl etkiledi?
Chatham House’un Afrika programı danışmanlarından Paul Melly, Sonko’nun IMF destekli yeniden yapılanmaya karşı olduğunu çünkü “Senegal’in egemenliğini yeniden tesis etme yönündeki 2024 seçim kampanyası vaadini baltalamak istemediğini” söyledi.
Melly ayrıca Sonko’nun Başkan Faye ile kendisi arasındaki “gerilimlerle” mücadele ettiğini de belirtti. Bu ayın başlarında Sonko’nun partisinin, Faye’in yenilenmiş bir koalisyona liderlik etme girişimini reddettiği ortaya çıktı; bu hamle, iktidarı sağlamlaştırma çabası olarak görülüyor.
Ve Sonko, Faye’in emrinde hizmet vermesine rağmen, genellikle politikayı kendi şartlarına göre şekillendiren kilit bir güç komisyoncusu olarak görülüyor. Melly, Al Jazeera’ye “Sonko asla ikinci bir başbakan olmayacaktı” dedi.
Bu nedenle Senegal’in mali durumu Sonko için büyük bir siyasi zorluk teşkil ediyor. Hâlâ “egemenlik” çizgisini savunmak istiyor ancak borç geri ödemelerinin önünde kalabilmek için sevilmeyen harcama kesintileri yapması gerekebilir.
Senegal borç sorununu başka nasıl çözebilirdi?
Son haftalarda hükümet tütün, alkol, kumar ve yaygın olarak kullanılan mobil para transferlerine yeni vergiler getirdi. Harcamaları kısmaya yönelik iç çabalarının bir parçası olarak seyahat masraflarını ve araba alımlarını da kısmak için çaba gösterdi.
Melly, “Bu zor bir denge” dedi. “Ekonomik zorluklar çok büyük olmasına rağmen beklentiler yüksek kalıyor.”
Hükümetin IMF’ye boyun eğmesi halinde “bu, 2027 başında yapılacak bir sonraki belediye seçimlerinde seçmenlerin hayal kırıklığına uğramasına neden olabilir.” Aynı zamanda sivil çatışmalara da yol açabilir.