Google Earth
Kum Çayı
Vietnam, dünyanın en tartışmalı ve stratejik deniz alanlarından biri olan Güney Çin Denizi’ndeki Çin hakimiyetine meydan okumak için yapay adaların inşasını hızlandırıyor.
Son dört yılda Hanoi, Çin, Tayvan, Filipinler, Malezya ve Brunei’nin de hak iddia ettiği Spratlys takımadasında ağır askerileştirilmiş yapay adalar inşa etti.
Analiz edilen uydu görüntülerine göre Wall Street Journal ve Vietnam Stratejik ve Uluslararası Çalışmalar Merkezi’nden (CSIS) uzmanlar tarafından dönüştürülmüş 21 kaya oluşumu ve resif – bunların çoğu daha önce sular altında kalmıştı – limanlar, mühimmat depoları, savunma siperleri ve büyük askeri uçakları alabilecek üç kilometreden uzun bir uçak pisti bulunan müstahkem üslerde.
Bu altyapılar, Hanoi’nin Spratly’lere askeri güç yansıtmasına olanak tanıyor ve Çin’in on yıldan fazla bir süre önce başlayan yapay adalar inşa etme ve güçlendirme kampanyasına doğrudan bir yanıt niteliğinde. Toplamda Vietnam yarattı 2.200 hektardan fazla yeni deniz alanıÇin’in inşa ettiği yaklaşık 4.000 hektarla karşılaştırıldığında.
Bölgede iki ülke arasındaki anlaşmazlıklar yeni değil. 1970’ler ve 1980’lerde Çin kuvvetleri, düzinelerce Vietnamlının ölümüyle sonuçlanan çatışmalarda, hem Spratly hem de Paracel’de Vietnam kontrolündeki birçok resif ve adacığı zorla ele geçirdi. 2012 yılında Çin, Scarborough Atoll’un kontrolünü de ele geçirerek burayı Filipinler’den aldı ve komşu ülkeler arasında yeni bir Çin saldırısına ilişkin korkuları artırdı.
Pekin, Vietnamlı balıkçıların Paracel bölgesine erişimini kısıtlamanın yanı sıra, karasularının bir parçası olarak gördüğü deniz alanlarında petrol ve gaz aramalarını durdurması için Hanoi’ye baskı yapıyor.
Yapay bir ada nasıl inşa edilir
Vietnam’ın ada yaratma süreci, Spratly’ye büyük tarak gemilerinin gelmesiyle 2021’den bu yana yoğunlaştı. Bu gemiler, yeni yüzeyler oluşturmak için deniz tabanından kum, kaya ve mercan topluyor, ardından onları erozyona karşı koruyan beton ve taş duvarlarla güçlendiriliyor.
Birkaç yıl içinde Sand Cay gibi küçük oluşumlar, güçlendirilmiş limanlar, depolar ve idari binalardan oluşan karmaşık askeri üslere dönüştürüldü. Bu yapıların en büyüğü olan Barque Canada Reef, şu anda Güney Çin Denizi’nde Vietnam’ın en gelişmiş askeri altyapısından bazılarına sahip.
Çin, bölgedeki tüm deniz trafiğini izlemesine olanak tanıyan geniş radar ve gözetim sistemleri kurmanın yanı sıra, gemileri ve uçakları anakaraya dönmeye gerek kalmadan uzun süre çalışır durumda tutmak için kendi yapay adalarını kullandı. Uzmanlar WSJ’ye, Vietnam’ın daha savunmacı bir duruşla da olsa benzer bir strateji izleyeceğine inandıklarını söyledi.
Çalışmaların hızlı ilerlemesine rağmen Vietnam hükümeti, eylemleri hakkında kamuoyuna yorum yapmaktan kaçınıyor ve kendisini egemenliğinin savunulmasını yeniden teyit etmekle sınırlıyor. Pekin ise Şubat ayında yasadışı olarak işgal edilen adalar ve resiflerdeki inşaat faaliyetlerine karşı olduğunu ancak Vietnamlı tarak gemilerinin çalışmasını durdurmadığını söyledi.
Boston College’dan araştırmacı Khang Vu’ya göre muameledeki bu farklılık, iki komünist rejim arasındaki daha karmaşık ilişkiyle açıklanıyor. Çin, Vietnam’daki en büyük yatırımcılardan biriÜlkede kurulu binlerce fabrika ABD’ye ve Pekin’e daha yüksek gümrük vergileri uygulayan diğer pazarlara ihracat yapıyor. Her iki hükümet de olayları çözmek ve gerilimleri en aza indirmek için gizli diplomatik kanallar kullanıyor.
ABD’nin rolü
Washington, Çin’in ada inşasını sert bir şekilde eleştirirken, Vietnam’ın genişlemesine karşı ses çıkarmadı; analistlere göre bu, Kuzey Amerika’nın Çin nüfuzunu kontrol altına alabilecek bölgesel güçlerin güçlendirilmesine olan ilgisini yansıtıyor.
Bir Dışişleri Bakanlığı sözcüsü kendisini “Güney Çin Denizi’ndeki iddiaların barışçıl bir şekilde ve uluslararası hukuka uygun olarak çözülmesi” çağrısında bulunmakla sınırladı.
Yine de çok az uzman, deniz ve hava kuvvetleri Çin’inkinden çok daha düşük olan Vietnam’ın, açık çatışma durumunda yeni mevzilerini etkili bir şekilde savunabileceğine inanıyor. Bölgedeki diğer ülkeler, bunun Çin tehdidine orantılı bir tepki olduğunu düşünerek Vietnam’ın militarizasyon hızını görmezden gelmeyi tercih etti.
Khang Vu’nun özetlediği gibi, “Çin’in ada inşası, Güneydoğu Asya’daki ekonomik çıkarlara ve seyrüsefer özgürlüğüne doğrudan bir tehdit oluşturuyor; Vietnam’ın da aynısını yapma kapasitesi veya niyeti yok.”